ތާރީޚުގައި ފުރަތަމަ ފަހަރަށް، އެމެރިކާގެ ޖަމްއިއްޔާއަކުން އެގައުމުގެ ކުރީގެ ރައީސަކާ ދެކޮޅަށް ހަނގުރާމައިގެ ކުށުގެ ތުހުމަތުކޮށް ބައިނަލްއަގްވާމީ ޖިނާއީ ކޯޓަށް މައްސަލަ ހުށަހަޅައިފި އެވެ. މި މައްސަލައަކީ ސިޔާސީ ބާރުތަކުގެ މެދުގައި އަންނަ ބޮޑު ބަދަލެއްގެ ނިޝާނެކެވެ. ދުނިޔޭގެ ބާރުގަދަ ގައުމެއްގެ ކުރީގެ އިސްވެރިން ގާޒާގައި ހިންގުނު މަރާމާރީއާ ގުޅިގެން އިންސާނިއްޔަތާ ދެކޮޅު ކުށްތަކަށް ޒިންމާ އުފުއްލަން ޖެހުމުގެ ފުރުސަތު އޮތްކަން ފާހަގަކޮށްލެވެ އެވެ.
ޑިމޮކްރަސީ ފޯ ދަ އެރަބް ވޯލްޑް ނައޮ (ޑޯން) ގެ 172 ސަފުހާގެ ހުށަހެޅުމުގައި، ކުރީގެ ރައީސް ޖޯ ބައިޑަން، ކުރީގެ ސްޓޭޓް ސެކްރެޓަރީ އެންތަނީ ބްލިންކަން އަދި ކުރީގެ ޑިފެންސް ސެކްރެޓަރީ ލޮއިޑް އޮސްޓިން ވަނީ އިސްރާއީލުން ގާޒާގައި ހިންގި ހަނގުރާމައިގެ ކުށްތަކަށް އެހީތެރިވެދިން ކަމަށް ތުހުމަތުކޮށްފަ އެވެ.
ފެބުރުއަރީ 25 ވަނަ ދުވަހު ހާމަކުރެވުނު މި ރިޕޯޓުގައި، އެމެރިކާ ވަނީ 17.9 ބިލިއަން ޑޮލަރަށްވުރެ ގިނަ ހަތިޔާރާއި އިންޓެލިޖެންސް އަދި މިސައިލް ގާޒާއަށް އަމާޒުކުރުމުގައި އެހީ ފޯރުކޮށްދީފައިވާ ކަމަށް ބުނެފަ އެވެ. ޑޯންގެ އެގްޒެކެޓިވް ޑައިރެކްޓާ ސާރާ ލިއާ ވިޓްސަން ބުނި ގޮތުގައި، "ބައިޑަން، ބްލިންކަން އަދި އޮސްޓިން ވަނީ އިސްރާއީލުގެ ނުރައްކާތެރި ކުށްތަކަށް ނުބަލައި، އެކަންކަން ހިންގުމަށް ހަތިޔާރު ފޯރުކޮށްދީފަ އެވެ."
މި ހުށަހެޅުމަކީ "އާޓިކަލް 15 ކޮމިއުނިކޭޝަން" ގެ ދަށުން ހުށަހެޅިފައިވާ ރިޕޯޓެކެވެ. އޭގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތުގައި، އެމެރިކާގެ އިސްވެރިން ވަނީ އެގައުމުގެ އެހީތެރިކަން އިސްރާއީލުގެ ހަނގުރާމައިގެ ކުށްތަކަށް ބޭނުންކުރެވޭކަން އެނގިހުރެ، ޑިޕްލޮމެޓިކް އަދި އަސްކަރީ އެހީތެރިކަން ފޯރުކޮށްދީފަ އެވެ.
ބައިޑަން ސަރުކާރުން މިކަމާ ގުޅިގެން އެކި ފަހަރު މަތިން "އިސްރާއީލަށް ދިފާއުވުމުގެ ހައްގު އެބައޮތް" ކަމަށް ބުނެ ދިފާއުކޮށްފައިވެ އެވެ. 2024 ގެ މޭ މަހު، ސްޓޭޓް ޑިޕާޓްމަންޓުން އިސްރާއީލުން އެމެރިކާގެ ހަތިޔާރު ބޭނުންކޮށްގެން ބައިނަލްއަގްވާމީ ގާނޫނާ ޚިލާފުވެފައިވާ ކަމަށް ގަބޫލުކުރި ނަމަވެސް، އެއްވެސް ސިޔާސަތަށް ބަދަލެއް ނުގެނެއެވެ.
އެމެރިކާއަކީ އައިސީސީގެ މެންބަރެއް ނޫނެވެ. ނަމަވެސް، ޑޯންގެ ނަޒަރުގައި އައިސީސީއަށް ފިޔަވަޅު އެޅުމުގެ ބާރު ލިބިގެންވެ އެވެ. މިއީ އެމެރިކާގެ ކުރީގެ ރައީސަކާ ދެކޮޅަށް ހަނގުރާމައިގެ ކުށުގެ ތުހުމަތު އެމެރިކާގެ ޖަމްއިއްޔާއަކުން އައިސީސީއަށް ހުށަހެޅި ފުރަތަމަ ފަހަރެވެ.
ހަނގުރާމައިގެ ކުށުގެ ޕްރޮސިކިއުޓާ އަދި ޑޯންގެ ބޯޑު މެންބަރު ރީޑް ބްރޯޑީ ވިދާޅުވި ގޮތުގައި، "މިމައްސަލައަށް ސިޔާސީ ފިއްތުންތަކާ ކުރިމަތިވެދާނެ އެވެ. ނަމަވެސް، އޭގެ މެސެޖަކީ ދައުވާއިން ސަލާމަތްވުމަކީ ކަށަވަރެއް ނޫން. ގާނޫނީ ހަމަތައް ހަމަހަމަކަމާއެކު ތަންފީޒުކުރެވެންޖެހޭ."
ޑޯންގެ މި ތާރީޚީ ހުށަހެޅުމުގެ އިތުރުން، ޑިސެންބަރުގައި ފަލަސްތީނު މީހުން އަދި ފަލަސްތީނު-އެމެރިކާ ރައްޔިތުން ވަނީ ބްލިންކަންއާ ދެކޮޅަށް ފެޑެރަލް މައްސަލައެއް ހުށަހަޅާފަ އެވެ. އޭގައި ބުނެފައިވަނީ 'ލީހީ' ގާނޫނާ ޚިލާފަށް، އިންސާނީ ޙައްޤުތަކަށް ނުރައްކާތެރި އަނިޔާކުރާ ބަޔަކަށް އަސްކަރީ އެހީތެރިކަން ފޯރުކޮށްދީފައިވާ ކަމަށެވެ.
ލީހީ ގާނޫނަކީ އެމެރިކާއިން އިންސާނީ ހައްގުތަކުގެ ބޮޑެތި ޚިލާފުވުންތައް ހިންގާ ބޭރު ގައުމުތަކުގެ ސެކިއުރިޓީ ބާރުތަކަށް ސީދާ ނުވަތަ ނުސީދާކޮށް އަސްކަރީ އެހީތެރިކަން ފޯރުކޮށްދިނުން މަނާކުރާ ގާނޫނެކެވެ. މި ގާނޫނުގެ ދަށުން އެމެރިކާގެ ސްޓޭޓް ޑިޕާޓްމަންޓާއި ޑިފެންސް ޑިޕާޓްމަންޓަށް ލާޒިމްކުރަނީ އަސްކަރީ އެހީ ފޯރުކޮށްދޭ ބޭރު ގައުމުތަކުގެ ސެކިއުރިޓީ އިދާރާތަކަކީ އިންސާނީ ހައްގުތަކާ ޚިލާފުވާ  ފަރާތްތަކެއްތޯ ބެލުމަށެވެ.
މި ލިޔުމުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ މައްސަލައިގައި، ދައުވާ ކުރެވުނު ގޮތުގައި ބްލިންކަން ވަނީ ލީހީ ގާނޫނު ތަންފީޒުކުރުމުގައި ފެއިލްވެފަ އެވެ. އޭނާ އެގޮތަށް އަމަލުކޮށްފައިވަނީ އިސްރާއީލުގެ ސަލާމަތީ ބާރުތަކުން އިންސާނީ ހައްގުތަކާ ޚިލާފުވާ ހަރަކާތްތައް ހިންގަމުންދިޔަ ކަން އެނގިހުރިނަމަވެސް، އެމެރިކާގެ އަސްކަރީ އެހީތެރިކަން އިސްރާއީލަށް މެދުނުކެނޑި ފޯރުކޮށްދީފައިވާތީ އެވެ.
ޑޯންގެ ބަޔާނުގައި، ރައީސް ޑޮނަލްޑް ޓްރަމްޕްގެ އެގްޒެކެޓިވް އޯޑަރު ބޭނުންކޮށްގެން އައިސީސީގެ އޮފިޝަލުންނާ ދެކޮޅަށް ފިޔަވަޅު އަޅާނެކަމަށް ހީވާ ކަމާމެދު ކަންބޮޑުވުން ފާޅުކޮށްފައިވެ އެވެ. އަދި ގާޒާއިން ހުރިހާ ފަލަސްތީނު ރައްޔިތުން ބަދަލުކުރުމުގެ ރޭވުމަކީވެސް ހަނގުރާމައިގެ ކުށްތަކަށް ވާނެކަމަށް ބަޔާންކޮށްފައިވެ އެވެ.
ޑޯންގެ އެޑްވޮކަސީ ޑައިރެކްޓަރު ރާއިދު ޖައްރާ ވިދާޅުވި ގޮތުގައި، "މި ހުށަހެޅުމަކީ އަޅުގަނޑުމެންގެ އެމެރިކާގެ އެކުވެރިންނަށް ދެވޭ މެސެޖެކެވެ: އަޅުގަނޑުމެންގެ ސަރުކާރުން ނަސްލު ހަލާކުކުރުމުގައި ބައިވެރިވެފައިވޭ. އަޅުގަނޑުމެން އެންމެންނަށްވެސް އެކަމާ ކުރިމަތިލައި ޖަވާބުދާރީކުރުވުމުގެ ޒިންމާ އެބައޮތް."