އަޅުގަނޑުމެންނަކީ ނުވަދިހައިގެ ކުޑަކުދިންނެވެ. އެހެންވީމާ، މުޅީން އެއްކޮށް ބަދަލުވެފައިވާ މި ޒަމާނާއި، މިދެކޭ ތަރައްގީގެ ކުލަވަރު ލޮލުކޮޅަށް ދައްކާލި ޒަމާންވެސް އަޅުގަނޑުމެން ތަޖުރިބާ ކުރީމެވެ. އޭރުގެ ހަނދާންތައް ފޮންޏެވެ. ނުކުރެވުނު ނަމައޭ މިހާރު ހިތަށް އަރާ ބައެއް ކަންކަންވެސް އޭރު ކުރެވުނުކަމީ ލިބުނު ތަޖުރިބާއެކެވެ.
އަޅުގަނޑުމެން ކުޑައިރު، އުމުރުން ހަތެއް ނުވަތަ އަށް އަހަރު ފުރޭއިރު ހަތިމު ނުކުރެވި އޮތުމަކީ ހުތުރުކަމެކެވެ. އެހެންވެ، އެދުރުގެއަށް ކިޔަވަން ފޮނުވުމަކީ މައިންބަފައިންގެ އެންމެ އިސް ވާޖިބަށް އޮންނަނީ ވެފަ އެވެ. އުމުރުން ހަތް އަހަރުގައި ސުކޫލަށް، ގުރޭޑު އެކަކަށް ވަދެވޭއިރު ލިބިފައި ހުންނާނީ އެދުރުގެއިން ލިބުނު ތައުލީމެކެވެ. އޭރު ޕްރީ ސުކޫލަކީ އަޅުގަނޑުމެންނަށް ފަހިވެފައި އޮތް ފުރުސަތެއް ނޫނެވެ.
އަޅުގަނޑު ގޮސް އުޅުނު އެދުރުގެއަކީ އޭރު ރަށުގައި ހުރި އެންމެ މަގުބޫލު ތައުލީމީ މަރުކަޒެވެ. އެދުރުގޭގައި އެންމެ ފުރަތަމަ މަރުހަލާއަކީ އަރަބި އަކުރު ދަސްކުރުމެވެ. އަލިފަކު ނުކުތާއެއް ނެތްކަމާއި، ބާ ތިރީގައި އޮންނަނީ އެއްނުކުތާކަން، ތާ މަތީގައި ދެނުކުތާކަން ދެނެގަނެވުނީމާ، ދެން ދަސްކޮށްދޭނީ އަރަބި އަކުރު ގުޅިގެންދާގޮތާއި، މަޚުރަޖެވެ. ލަމް، ލަކުމް، ލަކުމާ، ލަކުންނަ، ލީ، ލަނާ އޭ ކިޔައިގެން ކިޔައިދޭ ފިލާވަޅު އަޅުގަނޑަށް ހިތު ދަސްކުރެވުނީ އެހެން ކުދިންނަށްވުރެ ލަހުންކަން ހަނދާނުގައި ހަރުލާފައި އެބަހުއްޓެވެ. ކީއްވެގެންކަމެއް ނޭނގެ އެވެ.
ފިލާވަޅު ދަސްނުވެ އޮތުމަކީ އެދުރު ދައިތައާއި، އެދުރުބޭގެ އަދަބާ ކުރިމަތިލާންޖެހޭނޭ ކަމެކެވެ. އެއީ އެދުރުގެއަށް ދާ އެއްވެސް ކުއްޖަކު ކުރިމަތިލާން އެދޭނޭ ކަމެއް ނޫނެވެ. އެދުރުބެއާއި، އެދުރު ދައިތަގެ ޒިންމާއަކީ ހަމައެކަނި ގުރުއާން ކިޔަވައި ދިނުމެއް ނޫނެވެ. އަދަބު އަހުލާގު ދަސްކޮށްދިނުމާއި، އެގޮތަށް އުޅޭކަން ބަލައި، އެކަމަށް އެޅުމަކީވެސް އެދުރުންގެ ޒިންމާއެކެވެ. އެހެންވެ، ކުދިންގެ އަހުލާގު ހިފެހެއްޓުމަށް އޭރު ދީ އުޅުނު އަދަބުތައް މި ޒަމާނާ ހާސްބައި ތަފާތެވެ.
އެންމެ ކުޑަ އަދަބަކީ ލަދުގެންނެވުމެވެ. ބައެއް ކުދިން އެދުރުގެއަށް ދާއިރު ފެންނުވަރައި 'ހަޑިގިއްލާކޮށް' ތިބެދާނެ އެވެ. އެފަދަ ކުއްޖަކު ފާހަގަވުމުން އެދުރުދައިތަ ތަލި ތަޅުވަމުން ދެލޯ މުދުނަށް އަރުވައި، ހުރިހާ ކުދިންގެ ތެރޭގައި އޭނާއާ ސުވާލުކުރާނެ އެވެ. ކޮލަމާފުށީ ބަހުރުވައިންނެވެ. "ތަ ހެނީ ވަޑު ފެނެ ބަތެއި؟ ތަ ފޮނެޔާ އޮޑީ ފޮނޮއު ދަތެ ބަތެއި؟ ތަ ހުޓެޖިހީ ދަޅު ހުޓެބަތެއި؟" މާނައަކީ ބަލަ ކަލޭ ފެންވަރަން ހަދައިގެން ވަޅުގައި ބާކީ ފެންފޮދެއް އެބަހުރި ހެއްޔެވެ؟ ކަލޭ ފުނާ އަޅަން ބޭނުންކުރި ފުނަލުގެ ދަތްތައް ސަލާމަތުން އެބަހުރި ހެއްޔެވެ؟ މާ ގިނައިން ފުށްޖަހައިގެން ތިޔަ އައީ ދަޅުގައި ފުށްކޮޅެއް ބާކީ އެބައޮތް ހެއްޔެވެ؟ މި ސުވާލުތައް ކުރަމުންދާއިރު އެކުއްޖާ ލަދުން އިސްޖަހާލައިގެން ހުންނާނެ އެވެ. އެހެންކުދިން ހިނިއައިސްފައި އެ ކުއްޖާއަށް ބަލަން ތިބޭނެ އެވެ.
ދެން ދޭން އޮންނަ އަދަބަކީ އެއްތެލުން ތެޅުމެވެ. އިހުގައި ފަނޑިޔާރުގޭގައި އަދަބު ދޭން ގެންގުޅޭ ކަހަލަ ހަތަރުފަށް އެއްތެލެއް ނޫނެވެ. ދިގު ދަނޑިކޮޅެކެވެ. އެ ދަނޑިކޮޅުން ތަޅާނީ ދެ އަތްތިލައިގައިއާއި، ފިނދުމަސްގަނޑާއި، ބައެއް ފަހަރު ފައިގެ ފަލަމަސްގަނޑުގަ އެވެ. ތަޅާއިރު އަނިޔާ ވާ ވަރަކަށް ނުތަޅާނެ އެވެ. އެކަމަކު ތަދުވާ ވަރަށް ބާރަށް ތަޅާނެ އެވެ.
އެދުރުގޭގައި އާންމުކޮށް ފިލާވަޅު ނަގައިދޭނީ އެދުރުދައިތަ އެވެ. އެދުރުބެއަކީ މަސްވެރިޔަކަށްވެސް ވުމާއެކު ގިނަ ވަގުތު ރަށުގައި ނޫޅޭނެ އެވެ. އެކަމަކު އެދުރުބެ ރަށުގައި ހުރެއްޖެ ދުވަހެއްނަމަ އެއީ ކުދިންނަށް ބިރުވެރި ދުވަހެކެވެ. ކުދިން ކިލާހަށް ހާޒިރުވުމާއެކުވެސް އެދުރުބެ ދެނީ އިންޒާރެކެވެ. ބަދިގޭގައި ސައި ކައްކަން ގެންގުޅޭ ކުރާ ނެރެ، ހުރިހާ ކުދިންގެ ކުރިމަތީގައި ބަހައްޓާފައި ބުނެ އެވެ. މިއަދުގެ ގަޑި ނިމޭއިރު ފިލާވަޅު ދަސްނުކުރާ ކުއްޖަކު މި ކުރައަށް ލާނަމެވެ. އެ ކުރައަށް ހަގީގަތުގައި ލީޓަރެއްގެ ފެން ވެސް ނޭޅޭނެ އެވެ. އެކަމަކުވެސް ފިލާވަޅު ދަސްނުކޮށްފިނަމަ އެދުރުބޭގެ ބާރުން އެކުރައަށް ލާފާނޭކަމަށް އަޅުގަނޑުމެން ގަބޫލުކުރީމެވެ. އެހެންވެ، ކިލާހުން ނުކުމެގެންދާނީ އެދުވަހަކު ދޭ މަސައްކަތެއް ނިންމައި ފިލާވަޅުވެސް ދަސްކޮށްފަ އެވެ.
ނާށިފަތި އެޅުވުމަކީވެސް ހާއްސަ އަދަބެކެވެ. މިއީ އެ ދުވަހުގެ ފިލާވަޅު ދަސްނުކުރާ ކުދިންނަށް ދޭން އޮންނަ 'އިނާމެވެ.' މި އަދަބު ދިނުމަށްޓަކައި ހާއްސަކޮށް، އެދުރުދައިތަގެ ބުރަ މަސައްކަތުން ނާށިފަތި ތައްޔާރުކުރާނެ އެވެ. އަދަބު ލިބޭ ކުއްޖާ ލަދުގަތަސް، ދެން ތިބޭ ކުދީންނަށް މިކަންވެސް ވާނީ ނިކަން މަޖާކަމަކަށެވެ.
އެދުރުގޭގެ ގޯތި ތެރޭގައި ވަރަށް ބޮޑު ޖަނބުރޯލު ގަހެއް ހުރެ އެވެ. އެދުރުގޭގައި އެންމެ ބަސް ނާހާ އުޅޭ ކުދީންނަށް ދޭން އޮންނަ އަދަބަކީ، އެދުރުގޭގައި ކިޔާ ގޮތުންނަމަ 'ކައްޕިއަށް ނެގުމެވެ.' އެ ބޮޑު ޖަނބުރޯލު ގަހުގެ އުހުގައި ހުރަސްވާ ގޮތަށް އޮންނަ އޮފިގަނޑުގައި ދެކޮޅަށްވާ ގޮތަށް ބޮޑު ވަލެއް އޮންނާނެ އެވެ. އެ ވަލުގެ އެއްކޮޅުގައި ސުތުލި ގޯންޏެއް ރަނގަޅަށް އައްސާފައި އޮންނާނެ އެވެ. ވަލުގެ އަނެއްކޮޅުގައި ހިފަހައްޓައިގެން ހުންނާނީ އެދުރުބެ އެވެ. އެންމެ ބަސްނާހާ ކުއްޖާ ލާނީ އެ ގޯންޏަށެވެ. އޭރުން ކުއްޖާ އިންނާނީ އެ ގޯނި ތެރޭގައި ރީތިކޮށް އިށީނދެލައިގެންނެވެ. ދެން މުލައްދަނޑީގެ ބާރުގަދަ އެދުރުބެ، އޭނާއަށް ލެވުނުހައި ބާރެއް ލާފައި އެ ވަލުގެ އަނެއްކޮޅަށް ދަމާނެ އެވެ. މިހެން ހެދީމާ ގަހުގެ އޮފިގަނޑުން ހުރަސްކޮށްފައި އޮތުމުގެ ސަބަބުން ގޯންޏާ ވީ ފަޅި ދާނީ މައްޗަށެވެ. ވަކި ހިސާބަކަށް މައްޗަށް އެރުމުން ގަހުގައި އައްސާނީ އެވެ. ދެން ކުލާސް ނިމެންދެން އެ ކުއްޖާ އޮންނަންޖެހޭނީ އެ ގޯނި ތެރޭގަ އެވެ.
އެދުރުގޭގައި ކިޔަވައިދެނީ ހާމަ ފެންޑާއެއްގައި ކަމަށްވާތީ، މަގު ހިނގާ އެންމެނަށް މިހުރިހައި މަންޒަރުތަކެއް ފެންނާނެ އެވެ. ކުއްޖަކަށް އަދަބެއް ދީގެން އެ ކުއްޖާގެ މައިންބަފައިން އެދުރުބެއާއި އެދުރުދައިތަ ދެކެ ދުވަހަކުވެސް ރުޅިއައިސްގެން އުޅުނު ހަނދާނެއް ނުވެ އެވެ. އޭގެ ބަދަލުގައި އަޅުގަނޑުގެ ހަނދާނުގައި ހުރީ އަދަބު ލިބޭ ކުދިންގެ މައިންބަފައިންވެސް އެ މަންޒަރު ދެކި ހެވި ދިއްލިފައި ތިބޭ ހަނދާނެވެ. އެދުރުންގެ މަގުސަދަކީ ކުއްޖާ އުނގެނުމަށް ބާރު އެޅުމާއި އަދަބު އަހުލާގު ދަސްކޮށްދިނުންކަން ބެލެނެވެރިން ގަބޫލުކުރެ އެވެ.
މިފަދަ އަދަބުތައް ދިނުން މިހާރު ހުއްޓުވިއްޖެ އެވެ. އަޅުގަނޑުމެންނަށް މިހާރު ފެންނަނީ ހައްގުތަކުގެ ޒަމާނެކެވެ. އަޅުގަނޑުގެ އެދުރުން މިހާރު ކުދިންނަށް ކިޔަވައި ދިނުމާ ހަވާލުވާނަމަ ކުރިން އެދިން އަދަބުތަކެއް ދީއެއް ނޫޅޭނެކަން ޔަގީނެވެ. ކުއްޖާއަށް އުނގަންނައި ދިނުމާއި، އަދަބު އަހުލާގު ދަސްކޮށްދިނުމަށް ދެވޭނޭ އަދަބުތަކާއި އެޅޭނޭ ފިޔަވަޅުތަކުގެ ހައްދުތަކާއި އިންތަކަކީ ޒަމާނާ އެއްކޮށް ބަދަލުވަމުންދާ ކަމެކެވެ. އޭރުގެ ގޮތުންނަމަ، އެއްތެލުން ހައެއްކަ ބޮނޑި އަޅާލުމާއި، ކަރުގައި ނާށިފަތި އެޅުވުމަކީ މާބޮޑު ކަމެއް ނޫނެވެ. މިހާރުގެ މުޖުތަމައުގައި ކުދިންނަށް ދޭ ލުއިލުއި އަދަބުތަކަށްވެސް ފަހުން ވާނީ ހަމަ އެގޮތެވެ. ކުއްޖާއަށް އަދަބު ދިނުމުގެ ގޮތުން 'ސްކްރީން ޓައިމް' ނުދިނުމަކީ ވެސް ލާއިންސާނީ އަދަބެއް ކަމަށް ދެކޭ ޒަމާންވެސް އަދި އަޅުގަނޑުމެން ދެކޭނެ އެވެ.