ތަންފީޒު ކުރެވިއްޖެ ނަމަ، ދިވެހިރާއްޖޭގެ "ދުންފަތް ކޮންޓްރޯލް ކުރުމާ ބެހޭ އާންމު ގަވާއިދު" އަކީ ވެރި ރަށް މާލެ އަދި މުޅި ގައުމު ވެސް ބަދަލުކޮށްލާނެ ފަދަ އިންގިލާބީ ގަވާއިދެކެވެ.
ސަރުކާރުން އެ ގަވާއިދު ތަންފީޒު ކުރާ ނަަމަ، މާލޭގައި ދިރިއުޅޭ މީހުން ސިނގިރޭޓާއި ދުމުން ސަލާމަތްނުވެވިގެން އުޅޭކަށް ނުޖެހޭނެ އެވެ. އެއިރުން، ހިނގާބިނގާވެ އުޅޭ ގިނަ މަގުތަކުގައި އާއި އާންމުން އެއްވާ ތަންތަނާއި ކުޅިވަރު ކުޅޭ މައިޒާންތަކާއި ސްކޫލްތަކާއި ހޮސްޕިޓަލުތައް ކައިރި ސިނގިރޭޓެއް ނުބޮވޭނެ އެވެ.
ސަރުކާރުގެ ކަމާ ބެހޭ ފަރާތްތަކުން ގާނޫނާއި ގަވާއިދު ނެގެހެއްޓުމުގެ ޒިންމާ ނަގައި، އެ ގަވާއިދު ތަންފީޒު ކުރާ ނަމަ، ވަކި ސިނގިރޭޓު ވިއްކުމާއި ވަގު ސިނގިރޭޓު މާކެޓުގައި ވިއްކުމާއި ގަންނަން ލިބުމާއި ދައުރުވުން މުޅީން ހުއްޓޭނެ އެވެ.
އެކަމަކު، މިއީ ދިވެހިރާއްޖެ އެވެ. ފެބްރުއަރީ 12، 2025، ގައި އަމަލު ކުރަން ފެށި ދުންފަތް ކޮންޓްރޯލް ކުރުމާ ބެހޭ ގަވާއިދު އޮތް ތަނެއްގައި އޮތީ އެވެ. އެ ގަވާއިދަށް ބަލައިގެން އުޅޭ މީހަކު، އެ ގަވާއިދު ތަންފީޒު ކުރަން އުޅޭ އޮފިޝަލަކު އަދި އެ ގަވާއިދު ތަންފީޒު ނުވެގެން ޝަކުވާ ކުރާނެ މީހަކު ނެތެވެ.
ދުންފަތް ކޮންޓްރޯލް ކުރުމާ ބެހޭ އާންމު ގަވާއިދަކީ، ރައީސް މުހައްމަދު މުއިއްޒުގެ ދުންފަތް ޕޮލިސީގެ ދަށުން ގެނައި ބަދަލުތަކުގެ ތެރެއިން އެންމެ މުހިންމު އެއް ބަދަލެވެ. އެއީ ނޮވެމްބަރު، 2024، ގައި ދުންފަތުން ނަގާ ޓެކްސް 100 ޕަސެންޓު ބޮޑު ކުރުމަށްފަހު އަދި މުޅި ރާއްޖެއިން ވޭޕް މަނާ ކުރުމަށްފަހު، ނެރުނު ގަވާއިދެކެވެ.
ދުންފަތް ކޮންޓްރޯލް ކުރުމާ ބެހޭ އާންމު ގަވާއިދުގައި ބުނެފައިވާ ގޮތުން، އެ ގަވާއިދުގެ އެންމެ މުހިންމު މަގުސަދަކީ، ދިވެހިރާއްޖޭގައި ދިރިއުޅޭ ކޮންމެ މީހަކަށް ވެސް ދުންފަތުގެ ދުމުން ރައްކާތެރި ތިބުމުގެ ހައްގު ކަށަވަރުކޮށްދިނުމެވެ.
އެ ގަވާއިދުގައި އެކުލެވެނީ މައިގަނޑު ހަ ބާބެވެ. އެއީ؛
ދުންފަތުގެ ދުމުން އާންމުން ރައްކާތެރި ކުރަން އެ ގަވާއިދުގައި މުހިންމު ފިޔަވަޅުތަކެއް އަޅާފައިވެ އެވެ. އެންމެ މުހިންމު ފިޔަވަޅަކީ އާންމު ތަންތަަނުގައި ސިނގިރޭޓު ބުއިން މަނާ ކުރުމެވެ. މިއީ، ގާނޫނާއި ގަވާއިދުތައް ކުރިން އޮތް ގޮތުން ވެސް މަނާ ކަމެކެވެ.
ދުންފަތުގެ އިސްތިއުމާލު ކުރުން މަނާ ތަންތަން
ދުންފަތް ކޮންޓްރޯލް ކުރުމާ ބެހޭ ގަވާއިދު ތަންފީޒު ކުރާނެ އިދާރާތައް އެ ގަވާއިދުގައި ވަނީ ވަރަށް ސާފުކޮށް ކަނޑައަޅައިދީފަ އެވެ. ގަވާއިދު ތަންފީޒު ކުރުމުގެ މައިގަނޑު ޒިންމާ ގަވާއިދުގެ ދަށުން ދީފައި ވަނީ ފަސް އިދާރާއަށެވެ. ކޮންމެ އިދާރާއަކުން ވެސް އެ ދާއިރާއަކާ ގުޅޭ ބައިތައް ތަންފީޒު ކުރަން ޖެހޭނެ އެވެ.
މި ރިޕޯޓުގެ ބޭނުމަށް މާލޭގެ މަގުތައް މައްޗަށް ނުކުތް އަދަދު ގެ ފޮޓޯގްރާފަރު ބުނާ ގޮތުގައި، ސިނގިރޭޓު ބުއިން މަނާ ތަންތަނުގެ ތެރެއިން، ސިނގިރޭޓު ނުބޯތަން ފެންނަނީ ހަމައެކަނި ސްކޫލްތަކާއި ހޮސްޕިޓާތައް ކައިރީގަ އެވެ.
ފެރީ ޓާމިނަލްތައް ކައިރީގަ އާއި ފިހާރަތަކުގެ ދޮރުތައްމައްޗާއި މާރުކޭޓާއި ބާޒާރުމަތި ފަދަ އާންމުން ގިނަ އަދަދަކަށް އުޅޭ ތަންތަނާއި ބައެއް މައިޒާންތަކުގައި ޖެޓީތައް ކައިރީގައި ވެސް ސިނގިރޭޓު ބޯ މަންޒަރު މި ނޫހުގެ ފޮޓޯގްރާފަރަށް ފެނުނެވެ. އަދި ބައެއް ކަނޑު އުޅަނދުގައި ދުންފަތުގެ އިސްތިއުމާލު ކުރާ މަންޒަރު ވެސް އޭނާއަށް ފެނުނެވެ.
އެންމެ ފާހަގަވި އަނެއް ކަމަކީ، ސިނގިރޭޓު ބުއިން މަނާ ތަންތަނުގައި އެކަން އަންގައިދޭ ނިޝާނެއް ނެތުމެވެ. އެހެންވެ، ބައެއް ތަންތަނުގައި ދުންފަތުގެ އިސްތިއުމާލު ކުރުން މަނާކަން ގިނަ މީހުންނަށް ނޭނގުމަކީ އެކަށީގެންވާ ކަމެކެވެ. މިސާލަކަށް ޕާކިން ލޮޓުތަކުގައި ދުންފަތުގެ އިސްތިއުމާލު ކުރުން މަނަލެވެ. އެކަމަކު އެކަން އަންގައިދޭ ނިޝާނެއް ނެތުމުން އެ ސަރަހައްދުގައި ދުންފަތުގެ އިސްތިއުމާލު ކުރުން މަނާކަން މީހަކަށް ނޭނގިދާނެ އެވެ.
ދުންފަތުގެ އިސްތިއުމާލު ކުރުން މަނާ ތަންތަނުގައި ބައެއް މީހުން ސިނގިރޭޓު ބޮނީ
ގަވާއިދު ތަންފީޒު ކުރަންޖެހޭ އިދާރާތައް
ދުންފަތުގެ އިސްތިއުމާލު ކުރުން މަނާ އާންމު ސަރަހައްދުތައް ބެލެހެއްޓުމަކީ އެތަންތަން ބަލަހައްޓާ އިދާރާއެއްގެ ޒިންމާއެކެވެ. މިސާލަކަށް މާލޭ ސިޓީ ކައުންސިލުން ބަލަހައްޓާ ޕާކިން ލޮޓުތަކުގައި ދުންފަތުގެ އިސްތިއުމާލު ކުރުން މަނާކަން އަންގައިދޭ ބޯޑު ބެލެހެއްޓުމާއި ސްމޯކް ފްރީ ތަނަކަށް އެތަން ހެދުމުގެ ޒިންމާ ނަގަންޖެހޭނީ ކައުންސިލުންނެވެ.
"އާންމު ތަންތަން" ކަމަށް ގަވާއިދުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ތަންތަން ވަރަށް ސާފުކޮށް ގަވާއިދުގައި ލިޔެފައި އެބަ އޮތެވެ. އެއީ އެ ތަނެއްގައި މީހުން ހިނގާބިނގާވާ ނުވަތަ އެއްވެސް ހުރަހެއްނެތި އެ ތަނަކަށް މީހުން އައިސްގޮސްވާ ތަންތަނާއި އާންމުން މަޑުކޮށްލައިގެން ނުވަތަ އެހެންވެސް ބޭނުންތަކުގައި އެއްވެ އުޅެވޭ ގޮތަށް ހުންނަ ތަންތަނެވެ.
ދުންފަތް ކޮންޓްރޯލް ކުރުމާ ބެހޭ އާންމު ގަވާއިދުގައި ހިމަނާފައިވާ އެންމެ މުހިންމު އެއް ނުކުތާއަކީ 21 އަހަރުން ދަށުގެ މީހުންނަށް ދުންފަތް ނުވިއްކުމެވެ.
ގަވާއިދުގައިވާ ގޮތުން، 18 އަހަރު ނުފުރޭ ކުޑަކުދިންނާއި 21 އަހަރުން ދަށުގެ މީހަކަށް ދުންފަތް ވިއްކުމާއި އެ އުމުރުގެ މީހަކު ލައްވައި ދުންފަތް ވިއްކުމާއި އެތެރެ ކުރުމާއި ބޭރު ކުރުމާއި ބަންދު ކުރުމަކީ މަނާ ކަމެކެވެ.
ދުންފަތް ގަންނަ މީހަކީ 21 އަހަރުން ދަށުގެ މީހެއް ކަމަށް ޝައްކު ކުރެވޭ ނަމަ އޭނާގެ އައިޑީކާޑު ނުވަތަ އެހެން ވެސް ރަސްމީ ލިޔުމެއް ބެލުމަށްފަހުގައި މެނުވީ އޭނާއަށް ދުންފަތުގެ އެއްވެސް ބާވަތެއް ވިއްކުމަކީ ވެސް ގަވާއިދުގެ ދަށުން މަނާ ކަމެކެވެ.
ގަވާއިދުގައި ބުނެފައިވާ ގޮތުން، އުމުރުން 21 އަހަރު ނުފުރޭ މީހުންނާއި ކުޑަކުދިންނަށް ދުންފަތް ވިއްކުން މަނާކަން އަންގައިދޭ ނިޝާނެއް، ދުންފަތް ވިއްކާ ތަނެއްގައި ހުންނަންޖެހެ އެވެ.
ނަމަވެސް ގަވާއިދުގެ މި ބައި ފުރިހަމައަށް ތަންފީޒުނުވާކަން އެނގެ އެވެ. ސިނގިރޭޓު ވިއްކާ ތަންތަނުގައި މީހުންގެ އުމުރު ނުބަލާ ކަމަށް ވަރަށް ގިނަ ޒުވާނުން ބުނެ އެވެ. އަދި އުމުރުން 21 އަހަރު ނުފުރޭ މީހުންނާއި ކުޑަކުދިންނަށް ދުންފަތް ވިއްކުން މަނާކަން އަންގައިދޭ ބޯޑު ހުންނަނީ މަދު ފިހާރައެއްގަ އެވެ.
~~
ދުންފަތް ކޮންޓްރޯލް ކުރަން ގެންގުޅޭ ސިޔާސަތަކީ، ހަދާ ގަވާއިދަކީ އަދި ގާނޫނަކީ އޮއްޓަރު ހުރި އެއްޗަކަށް ވާންޖެހެ އެވެ. އޭގައި އޮއްޓަރެއް ހުންނާނީ ރަނގަޅަށް ތަންފީޒުވެގެންނެވެ. އެހެން ނޫނީ އާންމުންނަށް ލިބޭނީ ނުބައި މެސެޖެކެވެ.