އިރުގެ ވަށައިގެން ދަތުރުކުރާ ގުރަހަލިތަކުގެ ތެރެއިން ގުގުރުމާއި ވިދުން އުފެދޭ ހަމައެކަނި ގުރަހައްޔަކީ މި ބިންކަމުގައި އިންސާނުން ގަބޫލުކުރާތާ އެތައް އަހަރެއް ފަހުން، އެއީ މުޅިން ރަނގަޅު ގަބޫލުކުރުމެއް ނޫންކަން އެނގުނީ ޒަމާނީ ފަލަކީ އާލާތްތަކާއި ފަލަކީ އިލްމުގެ ދޮރުތައް ހުޅުވިގެން ދިޔުމުންނެވެ. އިލެކްޓްރޯނިކް ޖައްވީ ދުރުމިތަކާއި ސެޓެލައިޓްތަކުގެ އެހީގައި، ގުރަހެލިތަކުގެ މައުލޫމާތުތައް އެއްކުރި އިރު، މި ބިމުގެ އިތުރުން ވިދުވަރު ނުވަތަ ވިދުން އުފެދޭކަން މިހާތަނަށް ޔަގީންކުރެވިފައިވަނީ، ސެޓާން އާއި ޖުޕިޓާގައެވެ.
އެހެން ނަމަވެސް، ދުނިޔެއާ އެންމެ ކައިރި އެއް ގުރަހެލި ކަމަށްވާ މާސްގެ ޖައްވުގައި ވިދުން އުފެދޭނެ ކަމަށް ފަލަކީ އިލްމުވެރިންނާއި ސައެންސްވެރިން އަބަދުވެސް ލަފާކުރެއެވެ. ދާދި ފަހުން ކުރި ފަލަކީ ދިރާސާއަކުން މިހާރު ވަނީ އެކަން ކަށަވަރު ވެސް ކުރެވިފައެވެ.
ސައެންސްވެރިން ބުނާ ގޮތުގައި މާސްގެ ޖައްވުގެ ތެރޭގައި ހިރަފުހާއި ވެލީގެ ކުނޑިފުއްތައް ވަރަށް ގިނައެވެ. ޖައްވުގެ ތެރޭގައި އެ ކުނޑިފުއްތައް އެކަތި އަނެކައްޗާ ޖެހި އުނގުޅުމުގެ ސަބަބުން ކަރަންޓު (އިލެކްޓްރިކަލް) ޗާޖެއް އުފައްދައެވެ. އެ ޗާޖްތައް އެ ކުނޑިފުއްތަކާ ވަކިވެގެން ދަނީ އަލިފާން ކަނިތަކެއްގެ ސިފައިގައެވެ. އެ ހުރިހާ އަލިފާން ކަނިތައް އެއްފަހަރާ އަނދައިގެންދާ މަންޒަރު ލޮލަށް ފެންނާނީ ވިދުވަރެއްގެ ސިފައިގައެވެ.
މި ބިމުގެ ވައިގެ ފަށަލައިގެ ތެރޭގައި، ވައި ޖެހެމުން ދާއިރު ވައިގެ ތެރެއަށް އަރައިގެން ދާ ހިރަފުހާއި ވެލީގެ ހިމުން ފުއްތައް އެކަތިއަނެކައްޗާ ކޭއްތިގަނެ ވަކިވެގެންދާ ހިނދު، އެ ކުނޑިފުއްތަކުގައި އިލެކްޓްރިކް ބާރެއް އުފައްދައެވެ. މާސްގެ ޖައްވުގެ ތެރޭގައިވެސް ހިރަފުހާއި ވެލީގެ ހިމުން ފުއްތައް ވަރަށް ގިނައިން އެކުލެވެއެވެ.
އެހެންކަމުން މާސްގެ ޖައްވުގެ ތެރޭގައި އުފެދޭ ހިރަފުހުގެ ތޫފާންތަކުގައި، ހިރަފުހާއި ވެލީގެ ހިމުން ފުއްތައް އެކަތި އަނެކައްޗާ ކޭއްތިގެން ދާއިރު، އިލެކްޓްރިކް ބާރެއް ނުވަތަ ޗާޖެއް އުފައްދާނެ ކަމަށް ސައެންސްވެރިން ދެކެއެވެ. ނޭޗާ ކިޔާ ޖާނަލްގައި މި މަހުގެ 26 ވަނަ ދުވަހު ޝާއިއުކޮށްފައިވާ ދިރާސާ ރިޕޯޓެއްގައި ބުނެފައިވާ ގޮތުން މާސްގެ ޖައްވުގެ ތެރެއިން އެއްކޮށްފައިވާ އަޑުތަކަށް ބަލާއިރު، ވިދުވަރުގެ އަޑު ހުރި ކަމަށް ބެލެވެއެވެ.
ސައެންސްވެރިންގެ ޓީމުން މި ދިރާސާ ހެދީ، އެމެރިކާގެ ޖައްވީ އިދާރާ ނާސާއިން މާސްއަށް ފޮނުވާފައިވާ އުޅަނދު ޕާސެވޭރަންސްގެ މައިކްތަކުން، ދެ އަހަރުގެ ތެރޭގައި ރެކޯޑްކޮށްފައި ހުރި އަޑުތައް ތަހުލީލުކޮށްގެންނެވެ. އެ އަޑުތަކުގެ ތެރޭގައި އިލެކްޓްރިކަލް ހަރަކާތްތަކެއްގެ ސަބަބުން އުފެދޭ ޒާތުގެ އަޑުތަކެއް ފާހަގަކުރެވުނެވެ.
މި އަޑުތައް ތަހުލީލުކުރުމުގެ ތެރޭގައި އިލެކްޓްރިކް ހަރަކާތްތަކެއް އުފެދުމުގެ 55 ހާލަތެއް މެދުވެރިކަން ފާހަގަކުރެވުނެވެ. އޭގެ ތެރެއިން އެއް ހާލަތަކީ، މާސްގެ ޖައްވުގެ ތެރޭގައި ވައި ޖެހޭ އެވްރެޖް ބާރުމިނާ އަޅައި ބަލާޢިރު، އެ ދެ އަހަރުގެ ތެރޭގައި ވައިގެ ބާރުމިން 30 ޕަސެންޓް މައްޗަށް ދިޔަ ހާލަތެކެވެ.
މި ބިމުގެ ހާލަތަށް ބަލާއިރު، ސަހަރާތަކުގައި ހިރަފުހާއި ސްނޯ އާއި ވެލީގެ ހިމުން ފުއްތައް އެކަތި އަނެކައްޗާ ކޭއްތުމުގެ ސަބަބުން، އެ ފުއްތަކަށް ކަރަންޓުގެ ބާރު ލިބޭކަން ވަނީ ކަށަވަރު ކުރެވިފައެވެ. ނަމަވެސް ކަރަންޓުގެ ބާރު ލިބިފައިވާ އެ ފުއްތައް ކޭއްތި މުޑިއެރުމުގެ ސަބަބުން ވިދުވަރު އުފެދެނީ ވަރަށް ނާދިރު ހާލަތެއްގައެވެ.
މާސްގެ އަޑުތައް ތަހުލީލުކުރުމުން، މާސްގެ ޖައްވުގެ ތެރޭގައި އިލެކްޓްރިކް ހަރަކާތްތަކެއް ހިނގާކަން މިހާރު ވަނީ ނުސީދާ ގޮތެއްގައި ޔަގީން ކުރެވިފައެވެ. ނަމަވެސް، މިކަން އިތުރަށް ކަށަވަރުކުރެވޭނީ، މާސްގެ ވަށައިގެން ބުރުޖަހާ ސެޓެލައިޓެއްގެ ޒަރީއާއިން ނުވަތަ ބިމުގައި ހުންނަ ރޭޑިއޯ ޓެލެސްކޯޕެއްގެ ޒަރީއާއިންނެވެ.