އެންޓިމައިކްރޯބިއަލްސް އަކީ ޖަރާސީމު (ބެކްޓީރިޔާ، ވައިރަސް، ފަންގަސް އަދި ޕެރަސައިޓް) ގެ ޒަރިއްޔާއިން ޖެހޭ ބަލިތަކަށް ފަރުވާއެއްގެ ގޮތުން ދެވޭ ބޭސްތަކަށް ކިޔާ ނަމެކެވެ.
"އެންޓިމައިކްރޯބިއަލްސް ރެސިސްޓަންސް" އުފެދުމޭ މިކިޔަނީ އެންޓިމައިކްރޯބިއަލް ބޭސްތަކަށް ޖަރާސީމު ހޭނި އެފަދަ ޖަރާސީމުތަކުގެ ސަބަބުން ޖެހޭ ބަލިތަކަށް ފަރުވާކުރުމުގައި އެބޭސްތައް އަސަރު ނުކުރާގޮތް ވުމަށެވެ.
އާ އެންޓިމައިކްރޯބިއަލް ބޭސް އުފެއްދުމަކީ ގޮންޖެހުން ބޮޑު، ގިނަ ތަހްލީލުތަކާއި ދިގު މުއްދަތު ނަގާ އަދި އެހެންމެ އެކަމަށް ބޮޑު ހޭދަކުރަންޖެހޭ ކަމެކެވެ. އާ ބާވަތެއްގެ އެންޓިމައިކްރޯބިއަލްސް ނުއުފެއްދޭތީވެ އާއި އުފެއްދޭ މަދު ބޭސްތަކަށް ފައްސޭހައިން ޖަރާސީމު ރެސިސްޓަންޓްވުމުގެ ސަބަބުން ބަލިތަކަށް ފަރުވާ ނުކުރެވުމުގެ ބިރުވެރިކަން އުފެދެއެވެ.
ދުނިޔޭގެ ތަފާތްހިސާބް ތަކަށްބަލާލާއިރު "އެންޓިމައިކްރޯބިއަލް ރެސިސްޓަންސް" ގެ ސަބަބުން 2019 ވަނަ އަހަރު 4.95 މީހުން ވަނީ މަރުވެފައެވެ. އެންޓިމައިކްރޯބިއަލް ރެސިސްޓަންސްގެ ސަބަބުން މަރުވާ މީހުން ނިސްބަތުން އެންމެ ގިނައީ އެފްރިކާ އަދި ރާއްޖެ ހިމެނޭ ސައުތް އީސްޓް އޭޝިޔާ ރިޖަންގައެވެ ގައެވެ. މިގޮތައްބަލާއިރު ރައްޖެއަކީވެސް މިކަމުގެ ނުރައްކާ ބޮޑުގައުމެއްކަން ފާހަގަކުރެވެއެވެ .މިކަމަށް އެކަށީގެންވާ ހަރުދަނާ ފިޔަވަޅު ނޭޅިއްޖެނަމަ 2050ގައި 10 މިލިއަން މީހުން ފަރުވާނުކުރެވޭ ޖަރާސީމުގެ ސަބަބުން ދުނިޔެ ދޫކުރާނެ ކަމަށް ދިރާސާތަކުން ދައްކައެވެ.
އިންސާނުންގެ އިތުރަށް ގަސްގަހާ ގެއްސަށާއި ޖަނަވާރު ( މަސް އުފެއްދުމަށް ފުރާނައަށް ކުރާ ނޭދެވޭ އަސަރުގެ އިތުރުން މިފަދަ ބޭސްތައް ޖަނަވާރުންނާއި ގަސްގަހާއިގެހި އަދި ކާބޯތެކެތި އުފެއްދުމުގައި ބޭނުންކުރުމުން ބޭހަށް ނުގުޑާ ޖަރާސީމު ނުވަތަ "ސުޕާރ ބަގްސް" ގިނަވެ ކާބޯތަކެތި އުފެއްދުމަށް ދަތިވެ ތަކެތީގެ އަގުމަތިވެއެވެ. އަންދާޒާކުރެވޭ ގޮތުގައި 2050ގައި މިކަމުގެ ސަބަބުން ކަބޯތަކެތީގެ އުފެއްދުންތެރިކަން %7.5 އަށް ދަށްވެ 28 މިލިއަން މީހުން ސީދާގޮތުން އަސަރު ކުރާނެއެވެ.
ދުނިޔޭގެ ސިއްހަތު ޖަމިއްޔާއިން ލަފާކުރާ ގޮތުގައި "އެންޓިމައިކްރޯބިއަލް ރެސިސްޓަންސް" އުފެދުމީ މުސްތަޤުބަލުގައި ދުނިޔެއަށް ކުރިމަތިވާނެ އެންމެ ބޮޑު ސިއްހީ އެއް މައްސަލައެވެ. އަދި ދުނިޔެއަށް ސިއްހީގޮތުންނާއި އިގްތިސާދީގޮތުން ލިބިފައިވާ ގިނަކުރިއެރުންތަކަށް ބޮޑުގޮންޖެހުމަކަށް މިކަން ވެދާނެކަމަށް ދުނިޔޭ ސިއްހަތު ޖަމިއްޔާވަނީ އިންޒާރު ދީފައެވެ. އަދި މިމައްސަލަ ފެންމަތިވުމުގެ ކުރިން އެކަން ހުއްޓުވުމަށް ބައިނަލްއަޤުވާމީ ފެންވަރެއްގައި ހުރިހާ ޤައުމުތަކުންމެ މަސައްކަތް ކުރަން ޖެހެއެވެ. މިކަމުން ރައްކާތެރިވުމަށް ކުރެވިދާނެ ކަންތަކަކީ ސަރުކާރުގެ މުއައްސަސާތަކުގެ ފެންވަރުގައި އަދި އާންމު ފަރުދުންގެ ފެންވަރުގައި ކުރަންޖެހޭ ކަންތައްތަކެކެވެ.
ގައުމީ ފެންވަރުގާ ކުރެވޭ ކަންތައް:
1. ކަމާބެހޭ ހުރިހާ މުއައްސަސާތަކުގެ އެއްބާރުލުމާއެކު "ވަން ހެލްތު" އެޕްރޯޗް އަކަށް މަސައްކަތް ކުރުން
2. ރާއްޖޭގައި އެންޓިމައިކްރޯބިއަލް ބޭސް ބޭނުންކުރެވޭ މިންވަރު ދެނެގަތުމަށާއި އޭ.އެމް.އާރު އުފެދިފައިވާ މިންވަރު ދެނެގަތުމަށް ސަވައިލަންސް ނިޒާމެއް ޤާއިމްކުރުން.
3. އޭ.އެމް.އާރާއި ގުޅިގެން ކުރަންޖެހޭ "ސައެންޓިފިކް" ދިރާސާތައް ކުރުން.
4. ފަރުވާގެ ގޮތުގައި އެންޓިމައިކްރޯބިއަލް ބޭސް ބޭނުންކުރާގޮތް ބަލައި މޮނިޓަރކުރުން.
5. ކަމާއި ގުޅޭގޮތުން އާއްމުން ހޭލުންތެރިކުރުވުން.
ފަރުދީ ފެންވަރުގާ ކުރެވިދާނެ ކަންތައް:
1. ޑޮކްޓަރެއްގެ ބޭސް ސިޓީއެއް ނެތި އާންމުފަރާތްތަކުން އަމިއްލައަށް ބޭސްފިހާރަތަކުން މިފަދަ ބޭސް ނުނެގުން.
2. އެންޓިމައިކްރޯބިއަލް ބޭސް ބޭނުންކުރާއިރު، އެ ބޭސް ނަގަންޖެހޭ ގަޑިތަކަށް ބޭސް ބޭނުން ކުރުމާއި އެކު ޑޯޒް ފުރިހަމަކުރަން ޖެހޭ މުއްދަތަށް ބޭސް ބޭނުން ކުރުން.
3. ބަލިތަކުން ރައްކާތެރި ވުމަށްޓަކައި ގިނަގިނައިން ސައިބޯނި ލައިގެން އަތް ދޮވުމާއި އާންމު ސާފުތާހިރު ކަމަށް ސަމާލުކަން ދިނުމުން
4. ދުޅަހެޔޮ ސިއްޙަތެއްގައި ހުރުމަށް ރަނގަޅު ކާނާ، އެކާނާގެ ތަފާތު ބާވަތްތަށް ހުންނަންޖެހޭ މިންވަރަށް ބޭނުންކުރުމާއި ގަވައިދުން ކަސްރަތުކުރުން
5. ފުރިހަމަ ކުރަންޖެހޭ ވެކްސިންތައް އެކަމަ ކަނޑއެޅިފައި އުސޫލުން ފުރިހަމަކުރުން
6. ޖަނަވާރުންނަށް އެންޓިމައިކްރޯބިއަލް ބޭސް ދޭންވާނީ ވެޓިނޭރިއަންއެއްގެ ލަފާގެ ދަށުން ކޮންމެހެން ދޭންޖެހޭ ހާލަތްތަކުގައި
7. ދަނޑުވެރިކަން ކުރާ ފަރާތްތަކުން ބޭނުންކުރާ ތަފާތު ކެމިކަލްތަކާ ބޭސްތައް ބޭނުން ކުރަންވާނީ ސަރުކާރުގެ ދަނޑުވެރިކަމާބެހޭ މުއައްސަސާތަކުގެ ލަފާގެ ދަށުން ކޮންމެހެން ބޭނުންކުރަންޖެހޭ ހާލަތްތަކުގައި
 
ކޮންމެ އަހަރެއްގެ ނޮވެމްބަރ 18 އިން 24 އަށް ދުނިޔޭގެފެންވަރުގައި "އެންޓިމައިކްރޯބިއަލް ރެސިސްޓަންސް" އަށް ހޭލުންތެރިކުރުވުމުގެ ހަފްތާ ފާހަގަކުރެއެވެ. 2015 ވަނައަހަރުން ފެށިގެން ދުނިޔޭގެ ސިއްހަތު ޖަމުއިއްޔާގެ ފަރާތުން މިހަފްތާ ފާހަގަކުރަމުންގެްދެއެވެ.