ޢަލީ އިޙްޞާން ފިރާޤް
 
އިމްތިޙާނު ކުރެއްވެވުން: 
سليمان عليه السّلام އިމްތިޙާނު ކުރެއްވި ވާހަކައަށް އިޝާރާތްކުރައްވައި ކީރިތި ޤުރްއާނުގެ ޞާދު ސޫރަތުގެ 34 ވަނަ އާޔަތާއި 35 ވަނަ އާޔަތުގައި މާތްﷲ ވަޙީ ކުރައްވައިފައިވެއެވެ.
وَلَقَدْ فَتَنَّا سُلَيْمَانَ وَأَلْقَيْنَا عَلَىٰ كُرْسِيِّهِ جَسَدًا ثُمَّ أَنَابَ ﴿٣٤﴾ قَالَ رَبِّ اغْفِرْ لِي وَهَبْ لِي مُلْكًا لَّا يَنبَغِي لِأَحَدٍ مِّن بَعْدِي ۖ إِنَّكَ أَنتَ الْوَهَّابُ﴿٣٥﴾
މާނައީ: [ހަމަކަށަވަރުން، ތިމަންރަސްކަލާނގެ سليمان ގެފާނު امتحان ކުރެއްވީމެވެ. އަދި އެކަލޭގެފާނުގެ تخت ގެ މައްޗަށް ހަށިގަނޑެއް އެއްލެވީމެވެ. ދެން އެކަލޭގެފާނު (توبة ވެވަޑައިގެން) އެނބުރި رجوع ވެވަޑައިގަތެވެ. އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. އަޅުގެވެރިރަސްކަލާކޮ! މިއަޅާޔަށް ފާފަފުއްސަވާނދޭވެ! އަދި މިއަޅާގެ ފަހުން އެކަކަށްވެސް އެކަށީގެންނުވާފަދަ ރަސްކަމެއް މިއަޅާޔަށް ދެއްވާނދޭވެ! ހަމަކަށަވަރުން، އިބަރަސްކަލާނގެއީ، ގިނަގުނަ نعمة ތައް ދެއްވާ ރަސްކަލާނގެއެވެ]. 
މިދެންނެވި ދެ އާޔަތުގެ ތެރެއިން ކުރިއަށް އޮތް އާޔަތުގައިވާ "އެކަލޭގެފާނުގެ تخت ގެ މައްޗަށް ހަށިގަނޑެއް އެއްލެވީމޭ " އޮތް ބަސްފުޅުގެ މުރާދަކީ ކޮބައިކަމާމެދުގައި ޢިލްމުވެރިންގެ ބަސްފުޅުތައް ތަފާތުވެފައިވެއެވެ. އެ މައުޟޫޢަށް ވަރަށް ގިނަ ތަފާތު ވާހަކަތައް ބަޔާން ކުރެވިފައިވެއެވެ. އޭގެ ތެރެއިން ގިނަ ވާހަކަތަކަކީ ޞައްޙަ ނޫން ވާހަކަތަކެވެ. އިސްރާއީލިއްޔަ ރިވާޔަތްތަކެވެ. އެވާހަކަތަކަކީ ޞައްޙަ ނޫން ވާހަކަތަކެއްކަމުގައި ބަޔާން ކުރުމުގެ ގޮތުން އެ ވާހަކަތަކުގެ ޚުލާޞާއެއް ލިޔެލަން ޤަޞްދުކުރަމެވެ. 
އަލްޙާފިޡު އިބްނު ކަޘީރު ލިޔުއްވައިފައިވެއެވެ. މާތްﷲ، ސުލައިމާނުގެފާނަށް ބައިތުލްމަޤުދިސް ތަޢުމީރު ކުރެއްވުމަށް އަމުރު ކުރެއްވިއިރު އެކަލޭގެފާނަށް އަމުރުކުރައްވައިފައިވަނީ އެތަން ހައްދަވާއިރު ދަގަނޑުގެ އަޑުވެސް ނީވޭފަދަ ގޮތެއްގައި އެތަން ހެއްދެވުމަށެވެ. އެކަލޭގެފާނު އެފަދައިން އެކަންތައްކުރެވޭތޯ ވަރަށް މަސައްކަތްޕުޅުކުރެއްވިއެވެ. ނަމަވެސް އެކަންވީ ނާކާމިޔާބެވެ. އެކަމުގެ ޚިޔާލުފުޅުގައި އެކަލޭގެފާނު ހުންނަވަނިކޮށް ވަރަށް ވަރުގަދަ ޝައިޠާނަކު ކަނޑުގެ އަޑީގައި އުޅޭކަމުގެ ޚަބަރު އެކަލޭގެފާނަށް ލިބިވަޑައިގެންނެވިއެވެ. އޭނާގެ ނަމަކީ صخر އެވެ. އެޝައިޠާނު މެދުވެރިކޮށް ކޮންމެވެސް އެހީފުޅެއް ނުވަތަ މަދަދެއް ލިބިވަޑައިގަންނަވާނެކަމުގައި އެކަލޭގެފާނަށް ދެންނެވުނުހިނދު، އެ ޝައިޠާނު އެކަލޭގެފާނުގެ ދަރުބާރަށް ހާޒިރުކުރެއްވުމަށް سليمان عليه السّلام ބޭނުންފުޅުވެވަޑައިގެންނެވިއެވެ.
ނަމަވެސް އެޝައިޠާނަކީ ކަނޑުގައި އުޅޭ އެއްޗެއްކަމުން އެސޮރު އެކަލޭގެފާނުގެ ދަރުބާރަށް ހާޒިރުކުރުންވަނީ މީސްތަކުންނަށް ނުކުޅެދިފައެވެ. އެސޮރު އުޅޭ ކަނޑުގުޅިފައިވަނީ ވަރަށް ފެން މީރު ކޯރަކާއެވެ. އެސޮރު ކޮންމެ ހަތްދުވަހަކުން އެއްދުވަހަކު އެކޯރުގެ ފެންބޯންގޮސް އެކޯރުގެ ފެންތައް އެއްކޮށް ހުސްކޮށްލައެވެ. ދެން سليمان عليه السّلام އަމުރުކުރެއްވީ އެކޯރުގެ ފެންތައް އެއްކޮށް ހުސްކޮށް، އެކޯރު ބަނގުރަލުން ފުރާލުމަށެވެ. ދެންފަހެ، އެ ޝައިޠާނު ފެންބޯން އަންނަ ދުވަސްޖެހުމުން ކޯރުގެ ކައިރިއަށް ގޮސް އެކޯރުގައިވަނީ ބަނގުރާކަން އެނގިގެން ބުންޏެވެ. [ރަލަކީ ވަރަށް މީރު އެއްޗެކެވެ. ނަމަވެސް ރާބޮއެފިނަމަ ތިމާގެ ބުއްދި ފާސިދުވެގެންދެއެވެ.] 
ކޮންމެއަކަސް އެ ޝައިޠާނު ފެނަށް ޖެހިފައި ހުރިވަރުން ކެތްކުރަން ދަތިވެގެން އެކޯރުން ބަނގުރާ ބޯފަށަފިއެވެ. އިސާހިތު އެސޮރު މަސްތުވެ، ގައިގެ ވަރުދެރަވެއްޖެއެވެ. ދެން سليمان عليه السّلام ގެ ރަސްކަމުގެ ދަރުބާރަށް ގެންނަވައި، އެޝައިޠާނުގެ ބުރަކަށީގައި އެކަލޭގެފާނުގެ އަނގޮއްޓިފުޅުން ސިއްކަ ޖެއްސެވިއެވެ. އޭގެފަހުން އެޝައިޠާނު އެކަލޭގެފާނުގެ ބާރުފުޅުގެ ދަށަށް އައިސްފިއެވެ. ދެން އެކަލޭގެފާނު، އެސޮރަށް ބައިތުލްމަޤުދިސް ތަޢުމީރު ކުރެއްވުމުގެ މަސައްކަތްޕުޅު ޙަވާލުކުރެއްވިއެވެ. 
ދެން އެސޮރު، ހުދުހުދުގެ ބިސްތަކެއް ހޯދައިގެން ގެނެސް އެބިސްތައް ބިއްލޫރިން ބަންދުކުރިއެވެ. ހުދުހުދު އައިސް އެބިސްތައް އަތުނުޖެހުމުން އޭތި އަލިމަހެއް ހިފައިގެން އައިސް ބިއްލޫރި ކަނޑައިގެން އޭގެ ބިސްތައް ނެގިއެވެ. ބައިތުލްމަޤުދިސް ތަޢުމީރު ކުރެވުނީ މި އަލިމަހުން ހިލަކަނޑައި ކޮށައި މަށައިގެންނެވެ.
سليمان عليه السّلام ގެ އާދަފުޅަކީ، އެކަލޭފާނު ހަނޑަހަށް ވަޑައިގަންނަވާ ކަމުގައިވަނީނަމަ އެކަލޭގެފާނުގެ އަނގޮއްޓިފުޅު ބޭލެއްވުމެވެ. އެއްދުވަހަކު އެކަލޭގެފާނު ޤަޟާހާޖަތަކަށް ވަޑައިގެންނެވުމަށް ޤަޞްދުކުރެއްވިއިރު އަރިހުގައި އެޝައިޠާނާ ހުއްޓެވެ. އެހެންކަމުން އެކަލޭގެފާނު އަނގޮއްޓިފުޅު ބާލުއްވައި އެ އަނގޮއްޓިފުޅު އެ ޝައިޠާނުގެ އަތަށް ދެއްވިއެވެ. ދެން އެޝައިޠާނު އެއަނގޮއްޓިފުޅު ގެންގޮސް ކަނޑަށް އެއްލައިލިއެވެ. އެވަގުތު މާތްﷲ އެޝައިޠާނާގެ ގައިގައި سليمان عليه السّلام ގެ ސިފަ ޖެއްސެވިއެވެ. ދެން އެޝައިޠާނާއަށް އިންސީންނާއި ޖިންނީން ތަބާވިއެވެ. އެބައިމީހުން ހީކުރީ އެއީ سليمان عليه السّلام ކަމުގައެވެ. އަދި سليمان عليه السّلام ގެ ތަޚްތައް އަރައި ވެރިކަން ކުރާންފެށިއެވެ. سليمان عليه السّلام ގެ އަނބިއަނބިކަނބަލުން ފިޔަވައި އެހެން ހުރިހާ އެއްޗަކަށް އޭނާ ބާރު ހިނގައި އުޅުނުކަމަށް ރިވާވެގެންވެއެވެ. 
އެކަލޭގެ އެގޮތަށް سليمان عليه السّلام ގެ ތަޚްތައް ވެރިވެގަނެ ރަސްކަންކުރި ދުވަސްވަރުގައި، ބައެއް އަޚްލާޤީ ނޭދެވޭ ސިފަތައް އެ ޝައިޠާނުގެ ފަރާތުން ފާޅުވަމުން ގެންދިޔައެވެ. އެގޮތް سليمان عليه السّلام ގެ ދަރުބާރުގައި އުޅުއްވި ހަރުދަނާ މުއުމިނަކަށް އެނގިވަޑައިގެން އެކަލޭގެ އިމްތިޙާނު ކުރުމުގެ ގޮތުން ބައެއް ސުވާލުތަށްކޮށް އުޅުއްވިއެވެ. ކޮންމެއަކަސް، މިޝައިޠާނު ސާޅީސް ދުވަސް ވަންދެން މީސްތަކުންގެ މައްޗަށް ވެރިކަން ކުރިފަހުން، سليمان عليه السّلام އަށް އެކަލޭގެފާނުގެ އަނގޮއްޓިފުޅު މަހެއްގެ ބަނޑުން ލިބިވަޑައިގެންނެވިއެވެ. އެއަށްފަހު އިހު އެކަލޭގެފާނަށް ލިބިވަޑައިގެންފައިވާ ރަސްކަން އެކަލޭގެފާނަށް ލިބިވަޑައިގެންފިއެވެ.{އިބްނު ކަޘީރު، ތަފްސީރު އިބްނު ކަޘީރު، ޞާދު ސޫރަތުގެ 34 ވަނަ އާޔަތުގެ ތަފްސީރު}
މިބާވަތުގެ ވާހަކަތަކުގެ ތެރެއިން ދެވަނަ ވާހަކައަކީ، އަބުލް އަޢުލާ މައުދޫދީ ލިޔުއްވައިފައިވާ ވާހަކައެކެވެ. އެވާހަކައިގައިވެއެވެ. ވިހި އަހަރުގެ ދިގު މުއްދަތެއް ވޭތުވެ ދިޔުމަށްފަހު سليمان عليه السّلام އަށް ފިރިހެން ބޭފުޅަކު ލިބިވަޑައިގެންނެވިއެވެ. އެތަންފެނި سليمان عليه السّلام ގެ އަރިހުގައި ކިޔަމަންތެރިކުރައްވާފައިވާ ޝައިޠާނުންގެ ހިތްތަކަށް ވަހުމުތައް ވަންނާންފެށިއެވެ. [އެދަރިކަލުން އެހެން ހުންނަވައިގެން ބޮޑުފުޅުވެވަޑައިގެންފިނަމަ ތިމާމެން މިހާރުވެސް މިއުޅެންޖެހޭ އަޅުވެތިކަމުގައި ޖެހޭނީ އުޅޭށެވެ. سليمان عليه السّلام އަށްފަހު ރަސްކަން ވާރުތަވާނީ އެދަރިކަލުންނަށެވެ.] މިފަދަ ވަހުމުތަކެއް ވަދެގެން އެދަރިކަލުން އަވަހާރަކޮށްލުމަށް އެ ޝައިޠާނުންތައް ރޭވިއެވެ. އެކަން سليمان عليه السّلام އަށް އެނގިވަޑައިގެންނެވުމުން، އެދަރިކަލުން އުޑުގެ ވިލާތަކުގެ ތެރޭގައި ފޮރުއްވިއެވެ. އޭރުން އެދަރިކަލުން ޝައިޠާނުންގެ އުނދަގުލެއްނެތި އެތަނުގައި ބޮޑުފުޅުވެގެން ދިޔުމުން އަލުން ބިމަށް ގެންނެވުމަށްޓަކައެވެ. 
سليمان عليه السّلام އަށް ކުރެވުނު ކުށަކީ އެދަރިކަލުންނާއި މެދުގައި މާތްﷲ އަށް ވަކީލުކޮށް އިތުބާރުކުރެއްވުމުގެ ބަދަލުގައި ވިލާތަކުގެ ތެރޭގައި އެދަރިކަލުން ފޮރުއްވުމެވެ. އެހެންކަމުން އޭގެ ޢުޤޫބާތެއްގެ ގޮތުން އެދަރިކަލުންގެ މަރުހިއްޕަވައި އެދަރިކަލުން سليمان عليه السّلام ގެ ތަޚްތުގެ މައްޗަށް ވެއްޓޭނެ ގޮތް މިންވަރު ކުރެއްވިއެވެ.
{މައުދޫދީ، ތަފްހީމުލް ޤުރްއާން، ޞާދު ސޫރަތުގެ 34 ވަނަ އާޔަތުގެ ތަފްސީރު} 
މިބާވަތުގެ ވާހަކަތަކުގެ ތެރެއިން ތިންވަނަ ވާހަކައަކީ، އިމާމު ރާޒީ އޭނާގެ ތަފްސީރުގައި ރިވާކުރައްވާފައިވާ ވާހަކައެވެ. އެވާހަކައަކީ އެއްފަހަރަކު، سليمان عليه السّلام އަށް ވަރަށް ބޮޑު އާލާސްކަންފުޅެއް ޖެހިވަޑައިގެންނެވިއެވެ. އެ އާލާސްކަންފުޅުގެ ސަބަބުން އެކެލޭގެފާނުގެ ހަށިކޮޅަށް ވަރަށް ބޮޑަށް ވޭން ލިބި އެކަލޭގެފާނުގެ ހަށިކޮޅުގެ ވަރުފުޅު ދެރަވިއެވެ. އެކަލޭގެފާނު ހިކިފުޅުވެގެން ގޮސް ކަށިކޮޅެއް ފަދައިންވިއެވެ. އެހެންކަމުން އެކަލޭގެފާނު ތަޚްތުގައި އިންނަވާއިރު ހީވަނީ ތަޚްތުގެ މަތީގައި ފުރާނަނެތް ހަށިކޮޅެއް ބާއްވާފައި އޮންނަ ހެންނެވެ. {މައުދޫދީ، ތަފްހީމުލް ޤުރްއާން، ޞާދު ސޫރަތުގެ 34 ވަނަ އާޔަތުގެ ތަފްސީރު}
މިދެންނެވުނު ތިން ވާހަކައިގެ ތެރެއިން އެއްވެސް ވާހަކައަކީ ޞައްޙަ ސަނަދުން ސާބިތުވެފައިވާ ވާހަކައެއް ނޫނެވެ. މިފަދަ ވާހަކަތަކަކީ އިސްރާއީލިއްޔަ ރިވާޔަތްތަކުގެ ތެރެއިން ހިމެނިގެންވާ ވާހަކަތެކެވެ. މިތަނުގައި އެވާހަކަތައް މި ބަޔާންކުރީ އެވާހަކަތަކީ އަސްލެއްނެތް ވާހަކަތަކެއްކަމުގައި ބަޔާން ކުރުމަށްޓަކައެވެ. 
سليمان عليه السّلام އަށް ކުރިމަތިވެވަޑައިގެންނެވި އިމްތިޙާނުތަކުގެ ތެރެއިން އެންމެ ޞައްޙަ ގޮތުގައި ވާރިދުވެގެންވަނީ މިދަންނަވާ ވާހަކައެވެ. 
أبو هريرة رضى اللّـه عنه ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ. މާތް ނަބިއްޔާ  صلّى اللّـه عليه وسلّم ޙަދީޘުކުރެއްވިއެވެ. ދާވުދުގެފާނުގެ ދަރިކަލުން ސުލައިމާނުގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. [މިރޭ ތިމަންކަލޭގެފާނު، ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ އަނބިއަނބިކަނބަލުންގެ ތެރެއިން 70 ބޭކަނބަލުންގެ އަރިހުގައި ރޭކުރައްވާހުށީމެވެ. އޭރުން އޭގެ ތެރެއިން ކޮންމެ ބޭކަނބަލަކުވެސް މާތްﷲ ގެ މަގުގައި ޖިހާދުކުރާނެ ފަހުލަވާނަކާއިގެ ރައްކައުވެވަޑައިގަންނަވާނެއެވެ.] އެއަޑުފުޅު އައްސަވައި އެކަލޭގެފާނުގެ ޞަޙާބީ ބޭކަލުން ވިދާޅުވިއެވެ. [إِنْ شَاءَ اللَّهُ‏! މާތް ﷲ އިރާދަކުރެއްވިޔާއެވެ.] ނަމަވެސް ސުލައިމާނުގެފާނު إِنْ شَاءَ اللَّهُ އޭ ވިދާޅެއްނުވެއެވެ. އެއީ އެކަލޭގެފާނު ހަނދުމަފުޅުނެތިގެންނެވެ. އެހެންކަމުން، އޭގެ ތެރެއިން އެއްވެސް ބޭކަނބަލަކު އާލާސްވެނުއިންނެވިއެވެ. އާލާސްވެއިންނެވި ކަމަނާވެސް ރައްކައުވީ މުޅިން ފުރިހަމަނުވެ އޮތް ކުއްޖެކެވެ. އެކަލޭގެފާނު إِنْ شَاءَ اللَّهُ އޭ ވިދާޅުވިނަމަ އެކަލޭގެފާނަށް މާތްﷲ ގެ މަގުގައި ޖިހާދުކުރައްވާނެ ދަރިދަރިކަލުން ލިބިވަޑައިގެންނެވީސްކަން ކަށަވަރެވެ. {صحيح مسلم، كتاب الأيمان، باب الاِسْتِثْنَاءِ‏‏، ޙަދީޘް 1654} 
މިދެންނެވި ޙަދީޘް އިމާމު ބުޚާރީ އާއި އިމާމު މުސްލިމް ރިވާކުރައްވައިފައިވެއެވެ. އެކި ރިވާޔަތްތަކުގައި سليمان عليه السّلام ގެ އަނބިއަނބިކަނބަލުންގެ ޢަދަދު ބަޔާންވެފައިވަނީ އެކި ވަރަށެވެ. އެގޮތުން ބައެއް ރިވާޔަތްތަކުގައި އެކަލޭގެފާނުގެ އަނބިއަނބިކަނބަލުންގެ އަދަދަކީ 70 ކަމަށާއި، 90 ކަމަށާއި، 99 ކަމަށާއި، 100 ކަމަށް ރިވާވެގެންވެއެވެ. ނަމަވެސް ކޮންމެ ރިވާޔަތެއްގައިވެސް ބަޔާންވެގެންވަނީ އެއްވާހަކައެކެވެ.